Czym jest hipoterapia?
Hipoterapia jest jedną z metod
rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Swoją specyfikę zawdzięcza obecności
konia w roli współterapeuty. Uniwersalność metody polega na jednoczesnym
oddziaływaniu ruchowym, sensorycznym, psychicznym i społecznym. Koń i jego ruch
dają zupełnie nowe i niespotykane w innych metodach terapeutycznych możliwości.
Stan dzieci poprawia się podczas jazdy konnej i kontaktu ze zwierzęciem. Dla
wielu dzieci nawiązanie uczuciowej więzi z koniem wspomaga rozwój
samodzielności i wzmacnia poczucie własnej wartości.
Specyfika i działanie hipoterapii:
- Koń daje wrażenie chodu
ludzkiego - Trójwymiarowy ruch grzbietu końskiego w stępie przekazywany
miednicy jeźdźca jest identyczny z ruchami miednicy prawidłowo kroczącego
człowieka. W tym samym czasie barki i luźno zwisające kończyny dolne również
zachowują się tak, jak u idącego człowieka. Daje to możliwość nauki chodzenia
"bez chodzenia".
Hipoterapia może stanowić pierwszy etap tej nauki, bądź stać się jej
przełomowym momentem.
- Koń zmniejsza spastyczność
mięśni - Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może spowodować wzmożone
napięcie mięśni (spastyczność), szczególnie kończyn górnych i dolnych.
Podstawowym warunkiem usprawniania jest obniżenie spastyczności.
Podczas hipoterapii dzieje się to
automatycznie dzięki:
• rozgrzaniu
mięśni
• rytmicznemu
kołysaniu w stępie
• przeciwstawnym
skrętom biodra - barki, spowodowanym ruchem konia
• ułożeniu
kończyn dolnych w trójzgięciu i odwiedzeniu podczas dosiadania konia.
- Koń hamuje przetrwałe odruchy
postawy - Niektórym uszkodzeniom mózgu towarzyszą przetrwałe odruchy. Odruchy
te, podobnie jak spastyczność bardzo utrudniają usprawnianie.
Hipoterapia stwarza możliwość
stopniowego ich eliminowania dzięki:
• łagodnym,
kołyszącym w stępie
• dysocjacji
biodra - barki oraz trójzgięciu i odwiedzeniu kończyn dolnych,
• unikaniu
drażnienia pewnych okolic ciała (np. podeszwy stopy dzięki stosowaniu jazdy
bez strzemion)
• unikaniu
pewnych ruchów i ułożeń dzięki przestrzeganiu zasady symetrycznego dosiadu
• spokojnemu
i wyciszającemu prowadzeniu zajęć
- Koń przywraca zaburzoną symetrię
mięśni tułowia - Łagodne, rytmiczne, równomiernie kołysanie w stępie na przemian
napina i rozluźnia mięśnie posturalne prawej i lewej strony ciała. Mięśnie
napięte i przykurczone ulegają stopniowemu rozluźnieniu i rozciągnięciu.
Mięśnie słabszej wiotkiej strony ulegają wzmocnieniu. Dzięki temu po pewnym
okresie jazdy stępem w prawidłowym dosiadzie dochodzi do symetrycznej równowagi
mięśniowej.
- Koń koryguje postawę ciała -
Konieczność utrzymania prawidłowego dosiadu zmusza do aktywnego prostowania
się. Wzmocnieniu ulegają mięśnie grzbietu, brzucha i obręczy biodrowej.
Prowadzi to do zmniejszenia przodopochylenia miednicy. Dzięki wzmocnieniu
mięśni kształtuje się nowa, prawidłowa postawa ciała.
- Koń zapobiega przykurczom i
ograniczeniom ruchomości w stawach - Wspomniany łańcuch ruchów "grzbiet
konia - miednica - kręgosłup - barki - kończyny jeźdźca" uruchamia
rytmicznie i łagodnie kolejno wszystkie mięśnie i stawy. Hipoterapia i jazda
konna zmniejsza przede wszystkim przykurcze przywodzicieli ud i ograniczenia
ruchomości obręczy biodrowej.
- Koń zwiększa możliwości
lokomocyjne - Osoby niepełnosprawne cierpią na ogół z powodu ograniczonych
możliwości ruchowych. Siedząc na koniu, popędzając go pracą bioder, kręgosłupa
- odbierają wrażenie prawidłowego chodu i mogą go ćwiczyć. Koń oddaje do
dyspozycji osoby niepełnosprawnej swoje cztery zdrowe nogi stwarzając tym samym
nieograniczone możliwości lokomocyjne. Takie przeszkody jak odległość,
nierówność terenu, piasek czy woda przestają istnieć. Jest to przeżycie piękne
i niezapomniane.
- Koń usprawnia bardzo łagodnie -
Jest to możliwe dzięki jego specyficznej budowie i łagodnemu oddziaływaniu
ruchu konia w stępie. W hipoterapii istnieje cały szereg odpowiednich ułożeń,
podporów i technik asekuracji, regulujących stopień uruchamiania, wysiłku i
bodźcowania organizmu. Dzięki temu hipoterapię można zaoferować nawet pacjentom
ze znacznymi deficytami fizycznymi i psychicznymi.
- Koń pobudza zmysły - Dotyk
końskiej sierści, łaskotanie grzywy, rozmaitość kształtów, odgłos kroków,
przyjazne parskanie i mile kojarzony zapach stymulują zmysły dotyku, słuchu,
wzroku i węchu. Towarzyszy temu ciągłe wytrącanie z równowagi i konieczność jej
natychmiastowego odnajdywania, jeżeli nie chcemy zbyt prędko rozstać się z tym
bogactwem wrażeń. Czucie głębokie (proprioceptywne) jest stymulowane przez
nieustające przeciwstawne bodźce dopływające z mięśni, ścięgien i stawów całego
ciała. Wszystko to niezwykle rozwija zaburzoną zdolność równoczesnego
odbierania bodźców i ich kojarzenia. Dzięki temu kształtuje się poczucie
własnego ciała i orientacji przestrzennej.
- Koń stanowi źródło bodźców
równoważnych - Hipoterapia daje nieograniczone możliwości stopniowania i
różnicowania bodźców równoważnych. Dzięki przyspieszeniom poziomym i pionowym:
kołysaniu, zmianom kierunku jazdy, zatrzymaniu się, ruszaniu, przyspieszaniu i
zwalnianiu tempa jazdy, zastosowaniu specjalnych ułożeń, odpowiednich ćwiczeń i
zabaw - ruch konia staje się potężnym generatorem bodźców równoważnych.
- Koń uaktywnia - Rytmiczne
pobudzające ruchy towarzyszące jeździe konnej wzmagają wydzielanie hormonów
(szczególnie adrenaliny), stymulujących układ wegetatywny. Następuje wyraźny
wzrost aktywności ruchowej, koncentracji uwagi i dobrego samopoczucia. Ma to
szczególne znaczenie w terapii osób niepełnosprawnych.
- Koń usprawnia pracę organów
wewnętrznych - Dzięki stymulacji układu hormonalnego i wegetatywnego, jazda
konna poprawia krążenie, oddychanie, pracę jelit a nawet pracę układu
odpornościowego. Działanie to jest szczególnie aktywne podczas jazdy stępem.
- Koń mobilizuje i nie nudzi - Koń
żywy i reagujący na otoczenie wymaga od osoby niepełnosprawnej aktywności, nie
pozwala jej na pozostanie biernym, jak to bywa w niektórych innych formach
terapii. Osoby niepełnosprawne, szczególnie dzieci poddawane żmudnemu i
systematycznemu usprawnianiu często ulegają zniechęceniu i nie chcą
współpracować z terapeutą. Problemu tego nie obserwujemy podczas zajęć z
hipoterapii. Tutaj zaangażowanie pacjenta w terapię jest olbrzymie i
nieprzemijające. Trud usprawniania staje się prawie niezauważalny, a sama terapia
przez swoją atrakcyjność jest jednocześnie nagrodą. Te pozytywne emocje udaje
się niekiedy przenieść na zajęcia odbywające się przed lub po hipoterapii.
- Koń jest bezpieczny emocjonalnie
- Koń daje poczucie bezwarunkowej akceptacji, nie ocenia, jego komunikaty są
proste i jednoznaczne, jest przyjazny, jego ciepło i miękkość zachęcają do
kontaktu dotykowego. Wszystko to otwiera na kontakt z drugą istotą, pozwala na
odblokowanie emocjonalne. Te pozytywne doświadczenia i umiejętności przenoszą
się na relacje z ludźmi.
- Koń uczy - Podczas zajęć z
hipoterapii pacjent dzięki aktywizacji i pozytywnemu nastawieniu do współpracy
z terapeutą może opanować szereg umiejętności i pojęć. Koń jest pomocny w pracy
pedagoga specjalnego, psychologa, logopedy. Obcowanie z koniem i jego
otoczeniem nie tylko wzbogaca wiedzę pacjenta o świecie, ale uczy go również
samodzielności, odpowiedzialności i współpracy z innymi.
- Koń relaksuje - Kontakt z
koniem, poddanie się jego łagodnym, kołyszącym ruchom sprzyja relaksowi i
odprężeniu. Świat widziany z końskiego grzbietu jest większy i piękniejszy.
Obcowanie z tym dużym, imponującym, przyjacielskim zwierzęciem ma wpływ na
równowagę emocjonalną i powoduje osłabienie reakcji nerwicowych.
- Koń uniwersalnym stanowiskiem
terapeutycznym - Koń może zastępować materac (szeroki zad), terapeutyczną
piłkę, lub wałek (kłoda), klin (szyja), bądź drabinkę do podciągania (grzywa).
Idąc stępem wprowadza pacjenta leżącego na nim na brzuchu - w ruchy zbliżone do
pełzania, pacjenta opartego na łokciach i kolanach - w ruchy zbliżone do
czworakowania, pacjenta siedzącego - w ruchy zbliżone do chodzenia. Nie ma
innego "przyrządu", który byłby tak uniwersalny. Siedząc na koniu
łatwiej opanować pojęcia przestrzenne, schemat własnego ciała, nauczyć się
liczyć do czterech (patrz nogi konia), wymawiać trudne głoski i wyrazy. Koń to
żywa i ruchoma pomoc terapeutyczna, dydaktyczna i edukacyjna, którą mogą i
powinni wykorzystywać wszyscy specjaliści pracujący z osobami
niepełnosprawnymi.